Mooi rossig haar

Door MyHeritageNL

juli 18, 2019

Twee van mijn beste vriendinnetjes, Elizabeth en Rachel, hadden rossig haar. Ik was erg jaloers en wilde zelf ook rossig haar hebben – niet alleen vanwege de mooie kleur, maar ook omdat het zo uniek was. Rossig haar is onder mensen de zeldzaamste haarkleur: slechts 1 à 2% van de wereldbevolking heeft het.

Elizabeth was in haar familie de enige met rossig haar. Het was zo opvallend dat haar moeder na haar geboorte haar eigen haar roodkleurig begon te verven, zodat mensen haar niet meer zouden vragen of Elizabeth echt haar dochter was.

Rachel kwam daarentegen uit veel familieleden met rossig haar, net als de familie Weasley in Harry Potter.

Hoe kan het zijn dat Elizabeth de enige in haar familie was met rossig haar?

Hoe kom je aan rossig haar?

Haar krijgt zijn kleur door natuurlijke pigmenten die door het lichaam worden geproduceerd, melanine geheten. Wanneer het lichaam veel feomelanine produceert – een pigment met een roze of roodachtige tint – en weinig van het donkere pigment eumelanine, dan is het resultaat rossig haar.

Maar wat zorgt ervoor dat het lichaam van een roodharige andere hoeveelheden feomelanine en eumelanine produceert dan dat van een niet-roodharige? We weten het niet precies, maar wetenschappers hebben ontdekt dat het iets te maken heeft met een genetische mutatie van de melanocortine-1-receptor (MC1R). MC1R is het belangrijkste eiwit dat betrokken is bij het bepalen van de haar- en huidskleur en bevindt zich op chromosoom 16. De mutatie resulteert in een recessief gen voor rossig haar.

Omdat het gen recessief is, kun je het dragen zonder het ooit te weten. Alleen mensen die de mutatie van beide ouders op beide exemplaren van het chromosoom overerven, krijgen rood haar. Zelfs mensen die het recessieve gen van beide ouders overerven, krijgen niet altijd rood haar.

Dit verklaart waarom Elizabeth de enige in haar familie was met peentjeshaar. Het roodharige gen slaat vaak generaties over, net als blauwe ogen. Haar ouders en grootouders droegen waarschijnlijk maar één exemplaar van het recessieve gen, dus geen van hen had rood haar.

De ouders van Rachel hadden daarentegen allebei rossig haar, hetgeen betekende dat Rachel en al haar broers en zussen het roodharige gen van beide kanten overerfden. Interessant is dat ze niet allemaal dezelfde kleur rood haar hadden. Het haar van haar broers was vuurrood, terwijl ze zelf rossig blond was. Haar zusjes hadden kastanjebruin haar.

Ed Sheeran behoort tot de groep beroemde persoon met rossig haar.

Rossig haar en koele windstreken

Waarschijnlijk weet u dat er in Ierland meer mensen met rossig haar zijn dan waar ook ter wereld. Als je uitsluitend naar de totalen kijkt, hebben de VS meer roodharigen dan waar dan ook: ergens tussen de 6 en 18 miljoen! Maar Ierland heeft de hoogste concentratie roodharigen: 10% van de Ierse bevolking heeft rood haar, tegenover 2 à 6% van de Amerikaanse bevolking. Rood haar komt ook veel voor in Schotland, Rusland en andere landen aan de rand van Noord- en West-Europa, evenals onder Asjkenazische Joden. Rossig haar is daarentegen zeer zeldzaam in Azië en Afrika bezuiden de Sahara.

Actrice Cynthia Ellen Nixon is ook een beroemde dame met rossig haar

Waarom zijn er minder mensen met rossig haar in de buurt van de evenaar te vinden? Het antwoord is genetische selectie. De genetische mutatie die rood haar veroorzaakt wordt ook geassocieerd met andere eigenschappen die het gemakkelijker maken om te overleven en gezond te blijven in koudere klimaten.

De lage eumelaninegehaltes van roodharigen kunnen hun huid ook heel bleek maken – en niet in staat om te bruinen. Het voordeel is dat een blanke huid efficiënter is in het aanmaken van vitamine D. Mensen met rood haar hebben minder zon nodig. Het nadeel is dat ze gemakkelijk verbranden en vatbaarder zijn voor huidkanker.

Als de huid niet kan bruinen om zich tegen uv-stralen te beschermen, ontstaan er vaak sproeten, zoals bij veel mensen met rossig haar het geval is.

Historische opvattingen over rossig haar

Er is geen wetenschappelijk bewijs voor een verband tussen haarkleur en persoonlijkheid, maar het stereotype dat roodharigen opvliegend zijn en een scherpe tong hebben is al eeuwenoud. Vóór het tijdperk van de moderne geneeskunde geloofden de Europeanen dat lichamelijke kenmerken verband hielden met persoonlijkheidstypen. Rood haar hoorde bij een sanguinische persoonlijkheid, een vurig en energiek temperament. Mensen met dit persoonlijkheidstype werden verondersteld spraakzaam, energiek, sociaal en onbesuisd te zijn. In de ayurveda, de traditionele Indiase geneeskunde, werd rood haar geassocieerd met het Pitta-type, een vurig temperament.

Helaas hebben er door de geschiedenis heen ook schadelijke negatieve stereotypen over rossig- en roodharigen bestaan. In de middeleeuwen dacht men dat rossig haar en groene ogen het teken waren van een heks, een weerwolf of een vampier. Rood haar werd in de middeleeuwse kunst en literatuur ook geassocieerd met Joden, en dientengevolge met antisemitische stereotypen. Shylock van Shakespeare had rossig haar, evenals Fagin van Dickens. Judas Iskariot werd in de Spaanse en Italiaanse kunst vaak met rossig haar afgebeeld. Mensen met rood of rossig haar werden vanwege deze overtuigingen vervolgd als Joden of heksen.

Gelukkig wekt rossig haar tegenwoordig eerder bewondering op dan vrees of haat. Roodharigen voelen een zekere internationale solidariteit dankzij de unieke en mooie kleur van hun haar. In Nederland is er zelfs een jaarlijkse bijeenkomst van roodharigen, die vanwege het wereldwijde succes van Roodharigendag is omgedoopt tot Redhead Days. Tijdens dit festival komen roodharigen uit de hele wereld samen voor speciale activiteiten en evenementen. Het is slechts één manier om de aanwezigheid van het gen voor rossig haar in de familie te vieren.