Liefde in tijden van Spaanse griep

In de afgelopen maanden is duidelijk geworden dat het coronavirus ons leven op vele manieren zal veranderen – niet in de laatste plaats de manier waarop we met onze dierbaren omgaan. Deskundigen zeggen dat sociale afstand het enige effectieve wapen is dat de mensheid op dit moment heeft om de verspreiding van de pandemie te vertragen. Op veel plekken hebben leiders hun burgers opgeroepen om hun liefde voor anderen te uiten op een manier die volledig tegengesteld is aan wat we gewend zijn: in plaats van onze fysieke nabijheid te vergroten, moeten we juist uit elkaars buurt blijven en contact vermijden. Zo mag je niet meer knuffelen en zoenen.

Zoenen is een van de meest voorkomende manieren waarop mensen genegenheid voor elkaar tonen. Normen verschillen van cultuur tot cultuur: op sommige plaatsen kussen vrienden elkaar als een groet, terwijl op andere plaatsen de zoenen voorbehouden zijn aan geliefden en naaste familieleden. Door de geschiedenis hebben mensen de handen of voeten van hun leiders en ouderen gekust om respect te tonen, en dit wordt in sommige delen van de wereld nog steeds beoefend. Wat de normen ook zijn, het gebaar is een universele uitdrukking van liefde en bewondering.

Helaas is zoenen ook een van de beste manieren om een infectie te verspreiden.

Dus wat betekent het om zoenen te verbieden als een manier om onze geliefden te beschermen tegen het virus?

We zijn niet de eerste generatie die met dit dilemma omgaat. Het onderzoeksteam van de MyHeritage groef in de digitale archieven, waaronder onze uitgebreide collectie historische kranten, om te kijken hoe mensen omgingen met kussen tijdens de Spaanse grieppandemie van 102 jaar geleden. Net als nu was sociale afstand de sleutel tot de bestrijding van de verspreiding van de ziekte en werden mensen gedwongen om een nieuwe benadering van zoenen te volgen.

Hier zijn de bevindingen van het team:

Stop met zoenen

In januari 1919 was het overduidelijk geworden dat zoenen geen grap meer was.

Bron: The Seattle Star, 13 januari 1919

Dit stuk van The Seattle Star beschrijft een cartoon die grappig doet over de griep, en gaat verder met te zeggen dat de mensen ook lachten om het idee dat zoenen de ziekte verspreidt. “Nu weten mensen dat zoenen geen grap is in een ‘griepepidemie’,” wordt er geschreven. “De griep is ook geen grap.”

De toon van sommige artikelen die burgers oproepen om te stoppen met “onnodig zoenen” was allesbehalve lichtzinnig:

Bron: Daily News (Perth, WA), 26 maart 1919

Het bovenstaande artikel uit de Daily News in Perth, Washington, richt zich in het bijzonder op vrouwen, “die elkaar de wang toesteken op losbandige plekken, terwijl hun hart vaak hard in hen zit”.

“Een kus moet een heilige rite zijn, alleen maar tussen mensen die voor elkaar een diepe en echte liefde hebben,” zegt het. “Laten we op zijn minst zorgzaam zijn en ons onthouden van die uitbundige en over het algemeen totaal onnodige kus die dagelijks door een veelheid van mensen wordt beoefend… Laten we in deze moeilijke tijd goed op hygiëne letten, en laten we het sentiment voor zichzelf zorgen… Het publiek moet een stevig standpunt innemen, tenminste tot deze verwoestende epidemie voorbij is, en tevreden zijn met een handdruk en zo het risico vermijden dat de ziektekiemen van de ‘griep’ van lip naar de lip worden overgebracht.”

Het is interessant om te zien dat in onze tijd het schudden van de handen ook sterk wordt ontmoedigd, omdat het contact van mens tot mens ook een grote risicofactor is. In plaats daarvan hebben leiders mensen aangespoord om elkaar de elleboog te geven of naar elkaar te buigen zonder contact. De “Wuhan shake” – een begroeting waarbij voeten tegen elkaar worden getikt – is als gevolg van deze maatregelen in China ontstaan.

Bron: Asbury Park Press, 1 januari 1909

Dit artikel uit de Asbury Park Press noemde het kussen een “ongezonde gewoonte”: “Het vaak herhaalde gevaar van het overdragen van ziekten door te kussen moet worden opgevolgd omwille van de hulpeloze baby’s en kleine kinderen… Stel dat we voor de mensheid allemaal een zorg hebben voor onszelf en onze buurman en stop met deze ongezonde gewoonte… om aan de veilige kant te zitten stopt men met zoenen.”

Sommigen hebben deze waarschuwingen echter verworpen – waaronder lokale leiders zoals Cincinnati burgemeester John Galvin:

Bron: The Meriden Daily Journal, 3 maart 1919:

“Er is geen ‘anti-kus’ verordening in Cincinnati, zei burgemeester John Galvin, die 800 teruggekeerde troepen in Ohio toesprak: ‘We zullen je nu de kans geven om je zusters te kussen. Natuurlijk, als het niet toevallig je zus is, eh – nou ja, we zullen de andere kant op kijken. Er is geen ‘anti-kus’ verordening en als die er was, eh – de burgemeester is op dit moment niet geneigd om te denken dat het zou worden afgedwongen.”

In onze tijd zijn er ook lokale leiders geweest die de gevaren van sociale bijeenkomsten en sociale nabijheid hebben afgewimpeld.

Het kusscherm

Naarmate het bewustzijn van de ziektekiem-theorie groeide, begonnen de mensen te begrijpen dat de ziekte zich kon verspreiden door middel van zoenen. Bijna tien jaar voordat de Spaanse griep uitbrak, werd het “osculatoire scherm” goedgekeurd door de Nationale Farmaceutische Vereniging:

Bron: Oakland Tribune, 1 mei 1910

Het scherm was “ontworpen om de kus hygiënisch te maken en liefhebbers te beschermen tegen het gevaar van ziektekiemen”, beweert dit artikel uit 1910 van de Oakland Tribune. Het beschrijft het scherm als “gedesinfecteerd zijden gaas waardoor de kus wordt uitgevoerd, waarbij het gaas in een ivoren frame wordt gehouden en tussen de twee lippenparen wordt geplaatst voordat ze elkaar raken”.

Het product verscheen ook in The Oklahoma News in 1912:

Bron: The Oklahoma News, 22 februari 1912

Ze wisten niet dat dit apparaat enkele jaren later bijzonder relevant zou zijn. In februari 1920 publiceerde Popular Science Monthly er ook een artikel over:

Bron: Popular Science Monthly, februari 1920

“Wetenschappers waarschuwen ons dat zoenen onhygiënisch zijn – deze dragen allerlei gevaarlijke ziektekiemen over,” staat er. “De meesten van ons zijn bereid dit risico te lopen, maar er zijn altijd een paar voorzichtige mensen die streven naar de pure en perfecte kus. Een van hen heeft dit kusscherm uitgevonden, dat gemakkelijk kan worden gebruikt als een wijs racket als het niet in gebruik is”. Goed om te weten dat het multifunctioneel was!

Natuurlijk weten we nu dat een scherm als dit nutteloos zou zijn, zelfs als het “antisepticum” waarmee het net zou zijn bedekt, effectief zou zijn. De ziektekiemen worden niet alleen via de mond verspreid, maar ook via de neus. Het lijkt er echter op dat veel mensen nu dat nog niet hebben geïnternaliseerd, omdat het nog steeds gebruikelijk is dat mensen maskers dragen die alleen de mond bedekken en niet de neus.

Van Denemarken tot Mexico

De Verenigde Staten waren niet de enige plaats waar men zich bezighield met het probleem van het zoenen – net zoals het vandaag de dag een wereldwijd probleem is. Het MyHeritage-onderzoeksteam vond ook enkele artikelen uit kranten in andere landen die zich met deze kwestie bezighielden.

Dit artikel uit een Deense krant, Middelfart Avis, gepubliceerd op 8 december 1918, is getiteld “Gevaarlijke zoenen”. Het bespreekt hoe belangrijk het is om geen kus te geven. Het geeft een voorbeeld van een schip uit Spanje dat de koorts naar de kust van Florida bracht. Bemanningsleden mochten niet aan land gaan, maar één man sloop naar buiten om zijn vriendin in de stad te ontmoeten. Een paar dagen later kreeg ze de griep, en 200 van de 1.500 mensen in de stad stierven er uiteindelijk aan.

Bron: Middelfart Avis, Denemarken, 8 december 1918

El Nacional, een Mexicaanse krant, publiceerde een artikel op de voorpagina met de titel “Cómo combatir la Influenza” (“Hoe de Influenza te bestrijden”). Het vermeldde 13 maatregelen die zouden helpen de verspreiding van het virus te stoppen, en item nummer 4 leest: “De begroeting, die tussen de mannen de handen schudt en tussen de vrouwen met een kus, is een zeer effectieve manier om de microbe over te brengen. Breng een hygiënische groet.”

Bron: El Nacional, Mexico, 8 november 1918

Een wereld zonder zoenen

Hoe gaan we om in een wereld zonder zoenen? Een wereld waarin we onze liefde en genegenheid voor elkaar niet op zo’n natuurlijke en menselijke manier kunnen uitdrukken?

Het lijdt geen twijfel dat deze en de andere sociale afstandsbeperkingen voor velen moeilijk zijn, vooral voor diegenen onder ons die relatief geïsoleerd zijn en niet in hetzelfde huishouden leven als onze geliefden. Mensen zijn een creatieve soort en we hebben vele ingenieuze manieren bedacht om ons te verbinden ondanks de afstand. Maar niets kan het aanraken, vasthouden en kussen van de mensen die we liefhebben echt vervangen.

Terwijl we wachten tot deze moeilijke tijd voorbij is, kunnen we op zijn minst troost putten uit het feit dat mensen over de hele wereld een eeuw geleden met dezelfde beperkingen te maken hadden, en hoewel het voor hen zeker moeilijk was – het duurde niet eeuwig. Na een paar jaar is het weer normaal geworden. En ze hadden niet de technologie en de geavanceerde geneeskunde die we vandaag de dag hebben.

Leer meer over wat de inspiratie van onze voorouders was in onze eerdere blogpost, Drawing on Your Ancestors’ Resilience Can Help You Get Through Tough Times.

Je kunt ook fascinerende verhalen over je eigen voorouders vinden in onze krantencollectie.