Sinterklaas Vroeger: Een Reis Terug naar de Tradities van Pakjesavond

Voor velen roept de naam Sinterklaas een warme gloed van nostalgie op, een vleugje magie dat herinnert aan koude avonden en vrolijke liedjes bij de open haard. Het is een feest dat generaties met elkaar verbindt en verhalen in zich draagt die al eeuwenlang worden doorverteld. Maar de Sinterklaasviering van vandaag ziet er heel anders uit dan die van vroeger. Van bescheiden cadeautjes en eenvoudige surprises tot de spanning van het ‘boek van Sinterklaas,’ waarin elke kwajongensstreek werd genoteerd – hoe zag pakjesavond er een eeuw geleden uit?

De Historische Achtergrond van Sinterklaas

De oorsprong van Sinterklaas, de ‘Goedheiligman’, gaat terug tot de derde eeuw na Christus, met de figuur van Sint-Nicolaas, de bisschop van Myra. Deze heilige werd al snel vereerd vanwege zijn goedheid, vrijgevigheid en vooral zijn beschermende rol voor kinderen. Pas later, in de middeleeuwen, ontstond de traditie van het schenken van cadeaus rondom zijn naamdag, 6 december.

In de negentiende eeuw werd de figuur van Sinterklaas langzaam aangepast aan de Nederlandse cultuur. Gedichten, surprises en het fenomeen ‘pakjesavond’ kwamen steeds meer op de voorgrond. Het huidige beeld van Sinterklaas zoals we hem kennen – met zijn witte baard, mijter en staf – werd pas echt gevormd aan het einde van de negentiende en het begin van de twintigste eeuw. De komst van Sinterklaas naar Nederland werd in 1888 voor het eerst in Venray officieel georganiseerd, en dat markeerde het begin van de moderne intochttraditie.

1966, Sinterklaas te paard op weg naar de dam – Nationaal Archief

Hoe Vierde Men Sinterklaas in de Vorige Eeuw?

Sinterklaas vierde je in de jaren vijftig en zestig nog op een heel andere manier dan tegenwoordig. Pakjesavond was minder commercieel en vaak wat bescheidener. Kinderen zetten hun schoen bij de kachel of open haard, en vonden de volgende ochtend vaak een klein cadeautje of snoepgoed zoals een chocoladeletter of marsepeinfiguur. Het was vooral een familiefeest: ouders, grootouders en kinderen kwamen samen, en er was volop aandacht voor het voorlezen van sinterklaasverhalen en het zingen van liedjes.

De cadeaus waren vaak klein en met zorg uitgekozen. En wat nu zo typerend is voor het feest, waren de handgemaakte surprises en gedichten die erbij kwamen kijken. Ook waren de cadeaus vaak praktisch: nieuwe sokken, handschoenen of een sjaal. De nadruk lag op de gedachte achter het cadeau en de creatieve uitingen, niet op de waarde van het cadeau zelf.

1962 – Sinterklaas in Rotterdam gearriveerd op de Parkkade, Nationaal Archief

Pakjesavond en de Rol van de Pieten

In de vorige eeuw had Piet een andere rol dan tegenwoordig. Piet werd vooral gezien als de assistent van Sinterklaas, die niet alleen cadeaus bracht maar ook af en toe een beetje streng kon zijn. Het ‘boek van Sinterklaas’ was heilig; daarin stond immers alles opgeschreven over het gedrag van de kinderen. Dit boek zorgde voor een zekere spanning, omdat kinderen geloofden dat alles wat zij dat jaar hadden gedaan, bekend was bij de Sint.

Met de veranderende tijden heeft ook de figuur van Piet veel discussie en evolutie doorgemaakt. In de jaren vijftig en zestig was dit echter nog minder een onderwerp van gesprek. Piet was de ‘knecht’ van Sinterklaas en zijn rol in het geheel was vanzelfsprekend. De huidige discussies rondom Zwarte Piet zouden in die tijd nog ondenkbaar zijn geweest, hoewel het ook toen een kleurrijk en fantasierijk personage was dat veel kinderen plezier bracht.

1962, Piet in Rotterdam, Nationaal Archief

De Invloed van Veranderingen in de Tijd op het Sinterklaasfeest

Vanaf de jaren zestig en zeventig begon het Sinterklaasfeest langzaam te veranderen. Hoewel er nog geen Sinterklaasjournaal was, dat pas in 2001 voor het eerst werd uitgezonden, speelde televisie al wel een rol in het feest. Reclames en sinterklaasprogramma’s zorgden ervoor dat kinderen vol spanning uitkeken naar de komst van Sinterklaas en zijn Pieten. Ook werd het feest steeds meer commercieel. Supermarkten, speelgoedwinkels en andere bedrijven speelden in op de feestvreugde en gebruikten Sinterklaas als kans om hun producten te promoten. Hierdoor veranderde het feest van een bescheiden familiegebeurtenis naar een groot nationaal evenement met soms een commerciële ondertoon.

1961, Intocht Amsterdam, aankomst per sleepboot – Nationaal Archief

Laten We Terugblikken

Sinterklaas is een feest dat de tand des tijds heeft doorstaan en zich telkens weer aanpast aan de samenleving. Voor wie het feest al tientallen jaren meemaakt, is het boeiend om te zien hoe tradities zich ontwikkelen. Het vieren van Sinterklaas vroeger was doordrenkt met symboliek, gezelligheid en liefde, en juist dat maakt het zo bijzonder om deze herinneringen door te geven aan de jongere generatie.

Laten we daarom dit jaar een moment nemen om terug te blikken op hoe het feest ooit werd gevierd. Misschien geeft het ons inspiratie om enkele van die oude tradities nieuw leven in te blazen, en zo een extra vleugje nostalgie toe te voegen aan ons eigen Sinterklaasfeest.