Over de betekenis van genealogie
Waar komt het woord genealogie eigenlijk vandaan? Hoe ontstond deze activiteit en wie begonnen ermee? In dit blog duiken we dieper in de betekenis van genealogie.
Grieks woord
Genealogie is de wetenschap die de afkomst of afstamming bestudeert. Het woord genealogie komt uit het Grieks en bestaat uit twee delen:
- Genea: γενεά betekent letterlijk ‘afkomst’, ‘afstamming’.
- Logos: λόγος betekent letterlijk ‘wetenschap’, ‘kennis’.
Een ander woord voor genealogie is stamboomonderzoek. Dit is een discipline van de geschiedkunde die zich bezighoudt met voorouderlijke onderzoek en de afstamming van familie. De genealogie mag niet met de gezinsgeschiedenis worden verward. Gezinsgeschiedenis bestudeert de wijze waarop mensen vroeger in primaire sociale verbanden samenleefden.
Lange traditie
Als fenomeen kent genealogie een zeer lange traditie. In de Oudheid kwamen geslachtsregisters veel voor. Denk aan de Bijbel (bijvoorbeeld in Genesis 5, Mattheüs 1 of Lukas 3). Ook aan de Griekse dichter-chroniqueur Hesiodus stelde genealogieën van goden families samen in een Goden stamboom. De genealogie is in het verleden, met name in de Oudheid, Middeleeuwen en vroegmoderne tijd, regelmatig misbruikt door koningen, regenten en mensen met status om hun koninklijke afstamming te legitimeren. Een beroemd voorbeeld is een stamboom waarin mensen hun afkomst terugbrengen op keizer Karel de Grote, de ‘vader van Europa’. Vooral als het gaat om de periode voor 1811, toen de Burgerlijke Stand in Nederland geïntroduceerd werd. Veel geslachtsregisters in geschiedwerken van voor die tijd dienen kritisch te worden bekeken.
![Afbeelding van de genealogie van Jacob van Zuylen van Nyevelt, geboren ca.1504, maarschalk van Eemland, overleden ca.1566. Tekening door Chr. Kramm, getekend in ca. 1840. Bron: [catalogusnummer 32257] / collectie Het Utrechts Archief.](https://blog.myheritage.nl/wp-content/uploads/sites/7/253.jpg)
Afbeelding van de genealogie van Jacob van Zuylen van Nyevelt, geboren ca.1504, maarschalk van Eemland, overleden ca.1566. Tekening door Chr. Kramm, getekend in ca. 1840. Bron: [catalogusnummer 32257] / collectie Het Utrechts Archief.
| Genealogisch begrip | Betekenis |
|---|---|
| Kwartierstaat | Een genealogisch overzicht van alle voorouders van een bepaald persoon. |
| Afstammingsreeks | Een overzicht van de afstamming van een bepaalde persoon in relatie tot een van zijn voorouders. |
| Parenteel | In een parenteel worden alle nakomelingen vermeld van een ouderpaar XY, dus zowel de mannelijke als de vrouwelijke afstammelingen |
| Naam-genealogie | Een genealogisch overzicht van mensen met dezelfde familienaam. |
| Patroniem | Ofwel vadersnaam: namen die verwijzen naar de voornaam van iemands vader. Bijvoorbeeld Cornelisse = zoon van Cornelis. |
| Paleografie | De wetenschap die oud schrift bestudeert en ontcijfert |
| Burgerlijke Stand | Officiële registers met geboorte-, huwelijks- en overlijdensaktes, zoals ingevoerd door Napoleon Bonaparte in 1811. |
Verwantschap met heersers en edelen
Historisch gezien lag de nadruk van genealogie in westerse samenlevingen op de verwantschap en afstamming van heersers en edelen, waarbij vaak werd gediscussieerd over of de legitimiteit van aanspraken op rijkdom en macht werd aangetoond. De term overlapte regelmatig met heraldiek. Daarin werden de voorouders van royalty’s weerspiegeld in hun wapenschilden. Moderne geleerden beschouwen veel beweerde nobele voorouders als verzinsels, zoals de Angelsaksische kroniek die de voorouders van verschillende Engelse koningen herleidde tot de god Wodan. Sommige stambomen zijn al geruime tijd in stand gehouden. De stamboom van Confucius, een Chinese filosoof wordt al meer dan 2500 jaar onderhouden en staat in het Guinness Book of World Records als de grootste nog bestaande stamboom.
Het maken van stambomen is een eeuwenoud fenomeen. Dit voorbeeld is de zeventiende-eeuwse stamboom van familie “de Landas”. Bron: Wikipedia, Universiteitsbibliotheek UGent, CC BY-SA 4.0
Genealogie vandaag de dag
Het Nationaal Archief (tot en met 2002 Algemeen Rijksarchief geheten) bestaat sinds 1802. Toen kreeg de eerste landsarchivaris van Nederland, Hendrik van Wyn, de taak archieven op te sporen en te inventariseren vanaf de oudste tijden tot aan 1648. Dit vormde het begin van de mogelijkheid om zelf in Nederland je stamboom te onderzoeken. Vandaag de dag is genealogie een bezigheid die miljoenen mensen over de hele wereld tegenwoordig uitoefenen.
Schatgraven in het verleden was en is nog steeds immens populair. Waar men in vroeger tijden was aangewezen op bezoek aan fysieke archieven, is er tegenwoordig een schat aan genealogische informatie online te vinden. Zo kunt u op MyHeritage zoeken in miljarden historische gegevens. Bent u benieuwd hoe genealogie van betekenis kan zijn in uw leven? Start vandaag nog met het bouwen van uw stamboom!
