Zijn vader werd vermist in de Tweede Wereldoorlog. 82 jaar later kreeg hij een geschenk van hem dankzij MyHeritage.

Toen Pierre Painblanc, een Belgische MyHeritage gebruiker uit Zuidwest-Frankrijk, een tweetalig Frans/Nederlands bericht in zijn MyHeritage-inbox aantrof, werd zijn nieuwsgierigheid onmiddellijk gewekt. Dit is niet de gebruikelijke genealogische mail tussen twee gebruikers die hun relaties onderzoeken. De afzender, Ellen de Visser, een Nederlandse journaliste, vertelde hem dat ze op zoek was naar de nakomelingen van een Belgische verzetsstrijder, die tijdens de Tweede Wereldoorlog door de Duitsers was gearresteerd en gedeporteerd.

Pierre Painblanc

In de Nederlandse archieven had Ellen een envelop gevonden met de naam Alphonse De Jongh. In de envelop zaten ook verschillende zaken zoals: zijn geboortedatum, zijn kampnummer en zijn handtekening, maar het belangrijkste was dat er een vulpen in zat. Ellen wilde deze graag teruggeven aan de familie van de overledene en dankzij de stamboom op MyHeritage vond Ellen sporen van Alphonse’s nakomelingen en kwam ze bij Pierre terecht. 

De vulpen die Alphonse De Jongh bij zich had toen hij in 1941 werd gearresteerd.

Pierre vertelt: “Mijn oom ging van het ene kamp naar het andere en zijn naam werd verschillende keren verkeerd gespeld. Bovendien werd zijn Belgische nationaliteit ten onrechte gekopieerd en werd hij Nederlands, wat verklaart waarom de documenten over hem zich in Nederland bevonden en niet na de oorlog naar België waren gestuurd.’’

Een vulpen die 80 jaar in de archieven werd bewaard

“Zodra de oorlog voorbij was, deed mijn tante onderzoek om haar man te vinden”, zegt Pierre. “Het was tevergeefs. Ellen was de eerste die aannam dat de naam verkeerd gespeld was; De Jongh was De Jonck geworden, daarna De Jeugh. Tijdens het zoeken op MyHeritage kwam ze mijn stamboom tegen. Het is bizar!”

“Mijn neef werd twee maanden vóór de arrestatie van zijn vader geboren, in 1941”, zegt Pierre. ‘Ik dacht dat het misschien een schok voor hem zou zijn en toen ik hem belde, bracht ik het nieuws rustig over. Op 82-jarige leeftijd had hij duidelijk niet verwacht dit soort nieuws te ontvangen. Voor hem was er geen hoop om sporen van zijn vader te vinden en plotseling was daar dan toch iets. Toen heb ik Ellen groen licht gegeven om naar Brussel te gaan, waar hij woont.”

“Dit is het eerste cadeau dat ik ooit van mijn vader heb gekregen.” Edouard De Jongh houdt de envelop en de vulpen van zijn vader in zijn hand. Foto: Ellen de Visser

Ellen de Visser, gezondheidsredacteur van de Volkskrant, begon onderzoek te doen naar artefacten uit de Tweede Wereldoorlog die in Nederlandse archieven werden bewaard, omdat haar eigen grootvader een verzetsstrijder was in Nederland. Hij werd gearresteerd in december 1944 en stierf kort daarna in het kamp Neuengamme.

“Hier begon mijn fascinatie voor de Tweede Wereldoorlog”, zegt Ellen, “vooral toen ik zag hoeveel documenten over mijn grootvader in de archieven bewaard waren gebleven. Vandaar dit initiatief voor de Gestolen Herinnering, over eigendommen die door de nazi’s in beslag zijn genomen.’’

“Mijn opa kon vlak voordat hij in de trein stapte zijn trouwring bij mijn oma achterlaten. Ze heeft het altijd gekoesterd en hield het aan haar vinger met haar eigen trouwring. Het was het laatste wat ze van hem kreeg. Ik kan dus echt begrijpen hoe belangrijk deze items zijn voor gezinnen.’’

“Ik begon dit project toen ik besefte dat er nog steeds niet-geretourneerde voorwerpen in Duitse archieven lagen. Na de oorlog werden in het kamp Neuengamme in Duitsland veel voorwerpen gevonden. De Britten hadden een lange lijst samengesteld van de goederen die ze hadden gevonden. Toen ze eenmaal zeker waren van de nationaliteit van de gevangene, stuurden ze de voorwerpen terug naar zijn/haar land. Dus na de oorlog zijn er denk ik 2.000 tot 3.000 stuks en enveloppen naar het Rode Kruis en het Nederlandse Ministerie van Sociale Zaken gestuurd.’’

“De Nederlandse autoriteiten probeerden vervolgens familieleden te vinden om de voorwerpen terug te geven. Het pand, waarvan geen familie is gevonden, is bewaard gebleven in de Nederlandse archieven.

“In het begin hadden we daarom bijna zeventig enveloppen, verdeeld over twee archieven (het Duitse archief van Arolsen en het Nederlandse archief). Soms zijn de namen op deze enveloppen nauwelijks leesbaar, maar gelukkig staan er ook geboortedata op. Ik wist dat er gezinnen waren die heel blij zouden zijn en ontroerd om deze spullen in ontvangst te nemen.”

De envelop op naam van Alphonse De Jongh. Nationaal Monument Kamp Amersfoort.

“Ik wist ook dat het 80 jaar later heel moeilijk zou worden”, zegt Ellen. “De meeste gevangenen hebben de oorlog niet overleefd en velen van hen hadden geen kinderen. Sommigen waren niet getrouwd, dus we zijn op zoek naar neven, nichten…’

Een gedeporteerde gevonden in een stamboom

“Drie vrijwillige onderzoekers sloten zich bij mij aan en begonnen alle archieven op internet te doorzoeken”, zegt Ellen. “Toen ik op de MyHeritage website kwam, stond ik versteld van het aantal stambomen. MyHeritage helpt ons enorm: als Pierre zijn stamboom niet op deze site had gebouwd, zou ik de zoon van Alphonse nooit hebben gevonden. Ik stuurde een bericht naar Pierre via de MyHeritage-inbox en hij reageerde meteen. Het werkt verbazingwekkend goed!

Edouard De Jongh was 2 maanden oud toen zijn vader in september 1941 werd gearresteerd. Hij werd naar zijn grootmoeder gestuurd omdat zijn ouders bang waren voor een bezoek van de Gestapo.

Hij vertelt: “Mijn vader werd thuis gearresteerd en mijn moeder werd bijna samen met hem gearresteerd. Ze speelde piano en een Wehrmacht-officier, die haar bladmuziek zag, merkte dat ze Duitse muziek speelde. Hij leidde hieruit af dat ze niet anti-Duits was en daarom is de arrestatie niet doorgegaan. Dit allemaal dankzij de muziek!”

Alphonse De Jongh had zich in augustus 1941 aangesloten bij het Geheime Leger – een gewapende organisatie binnen het Belgische verzet. Hij was sinds de herfst daarvoor getrouwd met Marthe Painblanc en samen kregen zij in juli hun eerste kind. Alphonse had tijd om de clandestiene krant La Libre Belgique te verspreiden en verschillende wapentransporten uit te voeren voordat hij op 23 september 1941 door de Wehrmacht werd gearresteerd. Eerst werd hij overgebracht naar de gevangenis van Sint-Gillis in Brussel en daarna naar Duitsland gedeporteerd als politieke gevangene. Hij passeerde de volgende kampen: Brauweiler, Bochum, Hameln, Esterwegen, Lingen en Sachsenhausen.

‘Het is het eerste cadeau dat ik ooit van mijn vader heb gekregen’

“Mijn vader was overal nieuwsgierig naar en had een passie voor ondernemerschap. Hij had een scherp gevoel voor patriottisme, wat hem er uiteraard toe bracht een verzetsstrijder te worden”, legt Edouard uit. Hij zette zijn verzetsdaden binnen de kampen voort. Talrijke getuigenissen van zijn kampgenoten bevestigen dit. Hij had een voorliefde voor andere culturen en zelfs voor de Germaanse cultuur. Tot het punt dat hij mijn moeder schreef, in de zeldzame toegestane brieven, dat hun zoon later, ondanks alles, Duits zou leren. Hij had een grote aanleg voor talen. Hij was een visionair en voorzag de evolutie van landen, ondanks het nazisme, naar een breder Europa.”

De omstandigheden van de verdwijning van Alphonse De Jongh blijven een mysterie: zijn sporen gingen verloren in september 1944. Jaren later werd hij postuum vermeld in de Orde van de Dag om de volgende reden: “Vrijwilliger van de Reserve Mobile, Grenadier Troop, sinds april 1941. Altijd blijk gegeven van toewijding aan zijn leiders. Diverse wapentransporten uitgevoerd en regelmatig alle wapentrainingen bijgewoond.” Het citaat, ondertekend door de commandant van het geheime leger, vervolgt: “Heeft voorbeeldig gedrag vertoond tijdens ondervragingen en in het harde leven in de kampen. Werd als vermist opgegeven in het kamp Sachsenhausen na veertig maanden moedig lijden te hebben doorstaan.”

„Na de oorlog”, vervolgt Edouard, „bleef mijn moeder hopen dat hij terug zou komen. Met veel moed en slechts één typediploma werd ze zakenvrouw! Ze heeft de waarden die ze met mijn vader deelde aan mij doorgegeven om een betere wereld te creëren en te behouden.”

Na 80 jaar is de vulpen die Alphonse De Jongh bij zich had toen hij werd gearresteerd, teruggekeerd naar België. Dankzij de stamboom met daarin zijn naam kon Ellen de Visser deze teruggeven aan zijn familie: “De pen van mijn vader, die nog steeds werkt, bewaar ik met grote zorg. Het is het eerste geschenk dat ik van mijn vader kreeg”, vertrouwt Edouard De Jongh toe.

Het restitutie project is niet afgerond. Er zijn nog een twintigtal namen te vinden.

Ellen de Visser voegt toe: “We zetten ons onderzoek op MyHeritage voort. Van verschillende gevangenen hebben we een stamboom kunnen maken. Dit heeft ons veel aanvullende informatie opgeleverd en op deze manier kunnen wij ons onderzoek voortzetten. Dit is heel betekenisvol werk. Als ik iets retourneer, zijn mensen zo blij. Het is heel ontroerend en heel inspirerend. Soms is het gewoon een lege portemonnee of een paar stukjes papier, maar voor hen is het de hele wereld.”

Veel dank aan Ellen, Pierre en Edouard voor het delen van dit ongelooflijke verhaal met ons. Als u ook een geweldige ontdekking heeft gedaan op MyHeritage, horen we dat graag. Deel het met ons via dit formulier of e-mail ons op stories@myheritage.com.