Hand in hand tot in de eeuwigheid

De begraafplaats Nabij de Kapel in ’t Zand, te Roermond (ook wel het oude kerkhof of ‘den aje kirkhaof’ genoemd) is verdeeld in diverse secties. De graven zijn per geloofsovertuiging ingedeeld en gescheiden met hoog opgetrokken stenen muren. De situering weerspiegelt de verdeeldheid onder gelovigen tijdens de 19e eeuw.

Op Nabij de Kapel in ’t Zand staat echter een bijzonder geval. Twee grafmonumenten, met ieder de voet in een andere sectie (Protestant/Katholiek), overstijgen de opgetrokken muren en houden elkaars hand vast, samensmeltend tot een symbool van universele liefde en eenheid.

Grafmonument Jacob W.C. van Gorkum, foto: cc-by-sa-3.0-Frank_Janssen. Transcriptie grafsteen: J.W.C. van GORKUM /Kolonel der Cavalerie /Militie Commissaris /in Limburg /geb. te Amsterdam /10 Januari 1809. /overl. te Roermond /29 Augustus 1880. /Echtg. van Jonkvrouwe /J.C.P.H. van AEFFERDEN. /R.I.P.

Het is duidelijk dat het hier gaat om bijzondere relatie, één die stand, geloofsovertuiging, en stigma’s overstijgt en thans een wereldwijde inspiratiebron is voor velen die de grootsheid erin kunnen zien.

foto: cc-by-sa-3.0-Frank_Janssen

Van Gorkum

Op 10 januari 1809 wordt de Protestantse Jacob Waernerus Constantinus (Werner Constantin) in Amsterdam geboren als zoon van Jan Egtbartus (Egbertus) van Gorkum (1780-1862) en Jacoba Lydia Maria de Bère (1787-1849). Jacob wordt op 29 januari 1809 gedoopt in de Hervormde Oude Kerk in Amsterdam.

Jacob Werner Constantin van Gorkum. Foto: Nationaal Militair Museum (NMM) Soesterberg

Vader Jan had zich verdienstelijk gemaakt in het leger en zich opgewerkt tot Generaal Majoor en was een getalenteerd militair cartograaf. Tevens zou Jan Egbertus een wezenlijke bijdrage hebben geleverd aan de overwinning bij Waterloo en heeft het portret van zijn vrouw Lydia, zijn leven hebben gered toen een kogel niet zijn borst raakte maar het medaillon.

Op 3 November 1842 trouwt Jacob Werner Constantin van Gorkum, kolonel bij de Koninklijke Landmacht met de Katholieke Jonkvrouwe Josephina Carolina Petronella Hubertine van Aefferden. Ze trouwen in het Duitse Pont, nabij Venlo. Een dergelijk huwelijk tussen personen van verschillende klassen en religie moest veel voeten in de aarde hebben gehad, geheid in de 19e eeuw. Het leeftijdsverschil van 11 jaar zal het hen niet makkelijker hebben gemaakt. Ondanks dit alles kozen de geliefden voor elkaar en kregen een aantal kinderen, waaronder een zoon en twee dochters.

Van Aefferden

Josephina van Aefferden, geboren op 28 juni 1820, te Roermond, is het een-na-laatste kind uit een gezin van tien kinderen van Johannes Baptist van Aefferden (1767-1840), lid van de Provinciale Staten van Limburg, en jonkvrouwe Maria Agnes Petit (1779-1861).

Vader Johannes Baptist van Aefferden was lid van de Raad van Venlo en werd in 1816 benoemd in de Ridderschap van Limburg en verkreeg daardoor de titel jonkheer; hij werd hiermee de stamvader van zowel het Nederlandse als Belgische adellijke geslacht. De Nederlandse tak is in 2006 uitgestorven.

Kinderen uit het huwelijk van Jonkheer Johannes B. A.F.J. van Aefferden & Jonkvrouwe Maria A.B.H. Petit:

1. Pieter Ernestus Gustavus van Aefferden (1804-1805)
2. Franciscus Adamus Ernestus Felix van Aefferden (1806-1838)
3. Albert Peter Joseph Burggraaf van Aefferden (1808-1892)
4. Charlotte Maria Bernardina van Aefferden (1809-1892) x neef Karel Edmond Marie Ruijs de Beerenbrouck (1789-1863), zoon van Jhr.mr. Edmond Hieronymus Ruijs de Beerenbrouck en Clara Maria Anna Philippina van Aefferden
5. Felix Hendrik Johannes Hubertus van Aefferden (1811-1842)
6. Ernestina Francisca Hubertina van Aefferden (1813-1820)
7. Josephus Cornelis Hubertus van Aefferden (1815-1837)
8. Maria Johanna Hubertina van Aefferden (1818-1836)
9. Josephina Carolina Petronella Hubertine van Aefferden (1820-1888) x met Jacob Werner Constantin van Gorkum
10. Maria Theresia Adriana Hubertina van Aefferden (1822-1836).

Overlijden J.W.Z. van Gorkum

Als Jacob van Gorkum op 29 Augustus 1880 in Roermond overlijdt wordt zijn grafmonument tegen de stenen muur van het Katholieke gedeelte aangebouwd. Zeer waarschijnlijk was de wens van het echtpaar toen al in kannen en kruiken. Voor het publiek was het echter een raadsel.

Via krantencollectie Gemeentearchief Roermond

Het is onduidelijk of het grafmonument op dat moment reeds een toereikende hand had of dat dit later met de bouw van het grafmonument van de weduwe is aangebracht.

Als acht jaar later op 29 november 1888, de weduwe van Gorkum overlijdt wordt zij niet begraven in het familiegraf, welke in het midden van de begraafplaats een prominente plaats inneemt, maar pal tegenover het graf van haar dierbare echtgenoot, tegen de opgetrokken stenen muur. Het monument is dan compleet.

Familiegraf van Aefferden. Foto: cc-by-sa Janssenfrank

Grafmonument jonkvrouw Josephine van Aefferden, foto: cc-by-sa3.0 Janssenfrank. Transcriptie grafsteen: Vrouwe /J.W.C. van GORKUM /geb. Jonkvrouwe /J.C.P.H. van AEFFERDEN /geb. te Roermond /28 Juni 1820 en /aldaar overleden /29 November 1888. /R.I.P.

Varia

Bovenstaande is mogelijk een inspiratiebron geweest voor de graven gelegen a/d Oude Kerkhof, van het echtpaar Isaac Beretz (+25-8-1910) en Henriette Marx (+10-7-1906). Hun aangrenzende grafstenen vertonen tevens twee in elkaar gevouwen handen.

Op Nabij Kapel in ’t Zand ligt tevens het graf van Pierre Cuypers, architect en ontwerper van o.a. het Rijksmuseum en het Centraal Station van Amsterdam.