Geschiedenis van de school in Nederland

Geschiedenis van de school in Nederland

Sinds deze week zijn in alle Nederlandse regio’s de scholen weer begonnen. Bij MyHeritage vinden we dit een uitstekend moment om in de geschiedenis van de school in Nederland te duiken.

Over het vroegste onderwijs dat in Nederland werd gegeven, is weinig bekend. Waarschijnlijk is dit in de middeleeuwen opgezet. In het buurland Engeland waren er namelijk kloosterscholen die al in de zevende en achtste eeuw bestonden. Er wordt aangenomen dat Nederland dit voorbeeld gevolgd zal hebben. Twee missionarissen uit Engeland, Willibrordus en Bonifatius, reisden onder andere naar Nederland af om het christelijke geloof te prediken. Zij namen Nederlandse jongens in de leer om hen te helpen bij het missiewerk.

Kloosterschool

De kloosterschool bestond meestal uit twee scholen: een binnenschool en een buitenschool. Deze zijn bedoeld voor jongens die opgeleid werden tot monnik of priester; de buitenschool was bestemd voor de gewone burgerjongens. Het onderwijs aan de kloosterschool was sterk religieus. Je leerde er lezen, schrijven en rekenen en in de jongensles stonden godsdienst en koorzang op het programma. Afhankelijk van de kennis van de leraar verschilde het onderwijsniveau sterk per klooster. 

Schuur of stal

In de 17e eeuw zaten kinderen van alle leeftijden door elkaar. Een echt schoolgebouw was er niet. Leerlingen kregen bijvoorbeeld les in de schuur of stal van de leraar.

Er werd hoofdelijk onderwijs gegeven: ieder kind kreeg van de meester een opdracht. Tweemaal per dag moest de leerling bij de lessenaar van de meester komen. Daar werd de opdracht nagekeken. De leerlingen leerden lezen, schrijven en in sommige gevallen ook rekenen. Kinderen betaalden per lesje. Rekenen was het duurste vak en werd op veel eenvoudige dorpsscholen niet gegeven.

De groei van de bevolking en de handel zorgde ervoor dat mensen andere dingen dan het leren lezen van de bijbel of het zingen van psalmen belangrijk begonnen te vinden. Mensen wilden vakken leren waar ze in het dagelijks leven iets aan hadden, zoals het schrijven van brieven of het leren van een vreemde taal. Het Humanisme en de Reformatie wendden zich af van de Middeleeuwen en grepen terug naar de Oudheid. Er werd gepleit voor onderwijs aan meisjes, lesgeven in de moedertaal en voor een overheid die het schoolgaan van kinderen zou stimuleren.

Prent schoolklas, eigen fotocollectie Rijksvoorlichtingsdienst, datum onbekend, publiek domein, bron Nationaal Archief

Prent schoolklas, eigen fotocollectie Rijksvoorlichtingsdienst, datum onbekend, publiek domein, bron Nationaal Archief

De eerste onderwijswetten

De eerste onderwijswetten stammen uit 1801 en 1803. De wet van 1806 bepaalde dat lagere scholen voor iedereen toegankelijk moesten zijn. Een leerplicht was er evenwel niet en kerkelijk gebonden scholen waren niet toegestaan. Uit dit laatste punt kwam de bekende schoolstrijd voort. Aan de eerste fase van de schoolstrijd kwam een einde dankzij de Grondwet van 1848. Deze legde vast dat het geven van onderwijs in beginsel iedereen vrij staat.

Op 1 januari 1901 is de leerplicht ingevoerd in Nederland. Vanaf dat moment moesten kinderen van 6 tot 12 jaar een school bezoeken óf thuisonderwijs krijgen. Later is de leerplichtige leeftijd met vier jaar verlengd. Ook is het toezicht op de onderwijsinstellingen en de medezeggenschap wettelijk geregeld.

Zeeuwse schoolklas, eigen fotocollectie Rijksvoorlichtingsdienst, datum onbekend, publiek domein, bron Nationaal Archief. Ingekleurd met MyHeritage in Color.

Zeeuwse schoolklas, eigen fotocollectie Rijksvoorlichtingsdienst, datum onbekend, publiek domein, bron Nationaal Archief. Ingekleurd met MyHeritage in Color.

Onderwijs is historie. Een belangrijke factor die uw voorouders tijdens hun leven liet groeien. Voor genealogen is het dan ook een zeer interessant onderdeel van het leven van hun voorouders. Wist u bijvoorbeeld dat u in de historische zoekmachine van MyHeritage allerlei interessante records over de schoolperiode van uw voorouders kunt vinden? Klik hier om de collecties direct te doorzoeken! Wat heeft u kunnen ontdekken over de schooltijd van uw voorouders? Deel het met ons in de reacties hieronder!

Afbeelding bovenaan: Schoolklas 1 van Lagere School, met rechts onderwijzer A. Moll, 1921. Fotocollectie Elsevier, fotograaf onbekend / publiek domein, bron Nationaal Archief. Ingekleurd met MyHeritage In Color.