Oud handschrift ontcijferen voor genealogen

Stamboomonderzoek draait om het achterhalen van gegevens over de levens uw voorouders en familie. Daarbij is het lezen van oud handschrift een belangrijke vaardigheid. Zo kunt u zich een weg terug banen van recente aktes naar bijvoorbeeld oude testamenten en parochieregisters. Het lezen van oude handschrift kan best lastig zijn: de woorden en hun betekenis – en zelfs de vorm van de letters zelf – zijn in de loop van de tijd namelijk veranderd. Het begrijpen van deze oude handschriften kan vaak de sleutel zijn om het leven van uw voorouders te kunnen begrijpen en vast te leggen. 

Paleografie

Het bestuderen en ontcijferen van oude handschriften noemen we paleografie. Deze term is afkomstig van de Griekse woorden ‘palaios’ (oud) en ‘graphein’ (schrijven). Deze aktes en teksten zijn – ondanks de vaak moeilijke leesbaarheid – enorm rijke bronnen van geregistreerde feiten uit het verleden van uw voorouders.

Spellingvariatie

Over het algemeen zijn oudere aktes moeilijker te lezen. Documenten uit de 19e en 20e eeuw gebruiken voornamelijk de woorden en schrijfstijlen die we tegenwoordig gewend zijn. Deze leveren daarom in het algemeen niet al te veel problemen op. Waar u wel soms op kunt vastlopen, is een slecht handschrift of slechte kwaliteit. Denk bijvoorbeeld aan inktvlekken die letters verdoezelen, door de tijd aangetaste documenten of schrift dat zo vervaagd is dat het bijna onleesbaar is.

In de 17e en 18e eeuw zult u veel meer spellingvariatie aantreffen. De spelling kan bijzonder moeilijk zijn, aangezien de spelling pas gestandaardiseerd werd toen de leerplicht van kracht werd. Vooral achternamen en plaatsnamen kunnen een grote verscheidenheid aan spellingen hebben, zelfs op dezelfde pagina! Kortom. dit is voer voor echte puzzelaars. 

Oefen met handschriften lezen

Het kost behoorlijk wat tijd, maar het zal veel deuren voor u openen als u oude handschriften kan lezen. Hiervoor heeft MyHeritage een paar tips voor u op een rijtje gezet.

• Verdiep u in afkortingen

Om schrijfmateriaal te besparen, werd er tot ver in de 18e eeuw bij het schrijven en kopiëren van teksten regelmatig gebruik gemaakt van ‘abbreviaturen’ (van het Latijnse ‘abbreviatio’ = afkorting). Deze afkortingen zijn onder te verdelen in drie soorten: suspensie (door middel van afkapping), contractie (door middel van samentrekking, waarbij het midden doorgaans werd weggelaten) en vervanging (door het gebruik van bijzondere tekens). Vaak werden deze verschillende systemen van abbreviaturen naast elkaar gebruikt in een akte of beschrijving. Het is daarom vaak moeilijk om sommige woorden te achterhalen uit uw eigen woordenkennis. Vaak zijn woordenboeken of Google dan handig om te gebruiken. 

• Stel uzelf de vraag: wat is de context?

De context van een tekst is voor elke genealoog erg belangrijk om mee te nemen. De context van de inhoud, maar ook die van de tekst als geheel. Zo kunt u makkelijker begrijpen in welk thema de woorden thuishoren.

• Lees zoveel mogelijk van de schrijver in kwestie

Of het nu gaat om een brief naar een familielid, een passagierslijst van de Holland Amerika Lijn of een testament: deze tip gaat in elke situatie op. Het belangrijkste hierbij is dat u vergelijkingsmateriaal hebt. Kunt u een naam of getal op de passagierslijst niet lezen, terwijl u vermoedt dat het een belangrijk detail kan zijn? Lees de rest van de namenlijst dan eens door, eventueel ook de volgende bladzijde, zodat u namen, letters en cijfers kunt vergelijken. Een testament wordt vrijwel altijd opgesteld door een notaris. Het is het dagelijks werk van de notaris om akten op te stellen, dus u kunt er vast meer vinden van zijn of haar hand. Bij een brief kunt u proberen om meer geschreven tekst van die persoon te achterhalen, bijvoorbeeld in een tweede brief of op de achterkant van een foto. Bij een langere brief heeft u misschien al genoeg vergelijkingsmateriaal in de brief zelf. Wat ook absoluut geldt: hoe meer u leest van iemand, hoe vertrouwder u raakt met zijn of haar handschrift. Daardoor zou het zomaar kunnen dat u na een tijdje oefenen wel makkelijk kunt lezen wat er staat!

Bent u enthousiast geworden om in oude aktes duiken om oud handschrift te ontcijferen? We raden dit alle genealogie liefhebbers aan om zo meer te leren over de levens van uw voorouders. Bekijk de miljarden historische records op MyHeritage en verrijk uw stamboom met interessante details die u in aktes heeft kunnen vinden!